Shaheed Udham Singh: 21 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਵਾਲਾ ਬਾਗ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਲਿਆ ਸੀ ਬਦਲਾ

Shaheed Udham Singh: ਬਹਾਦਰ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖੂਨ ਡੋਲ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਖ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉਤੇ ਸਿੰਜਿਆ ਹੈ। ਸੁਨਾਮ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਜਨਮੇ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਅਣਖੀ ਯੋਧੇ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਦਸੰਬਰ 1899 ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਟਹਿਲ ਸਿੰਘ ਕੰਬੋਜ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਨਰੈਣ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁਖੋਂ ਹੋਇਆ, ਖਾਲਸਾ ਸੈਂਟਰਲ ਯਤੀਮਖਾਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ ਦਾ ਖੂਨੀ ਸਾਕਾ ਆਪ ਨੇ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖਿਆ, ਇਸ ਦਿਨ ਮਾਈਕਲ ਓਡਵਾਇਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੇ ਨਿਹੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਉੱਪਰ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਕੇ ਖ਼ੂਨੀ ਵਿਸਾਖੀ ਮਨਾਈ ਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਅਣਖ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਿਆ।

ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ 3 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ। ਅਨਾਥ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਊਧਮ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਮੁਕਤਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣੀ ਪਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। 1919 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।

'ਸੇਵਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀਏ ਬੜੀ ਔਖੀ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਢੇਰ ਸੁਖਾਲੀਆਂ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਿਆ, ਓਹਨਾ ਲੱਖ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੇਲੀਆ ਨੇ।' ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 13 ਮਾਰਚ 1940 ਨੂੰ ਮਾਈਕਲ ਓ' ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੰਡਨ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਇੱਕ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਡਾਇਰੀ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੀ ਸੀ।

ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ
ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫਰੈਂਕ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਅਤੇ ਬਾਵਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਹੇਠ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ (ਐਮਐਸ ਆਜ਼ਾਦ) ਲਿਖਦੇ ਸਨ। ਲੰਡਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਦਰਜਨਾਂ ਪੱਤਰ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਐਮਐਸ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸੀ
ਸਰਦਾਰ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਲੰਡਨ ਗਏ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਮਾਈਕਲ ਓ'ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਘਿਨਾਉਣਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਾਸੂਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ 21 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। ਇਸ ਲਈ ਇਨਕਲਾਬੀ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 31 ਜੁਲਾਈ 1940 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਕੋਕਸਟਨ ਹਾਲ ਵਿਖੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ।

ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ
1919 ਦੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਊਧਮ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਉਹ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਅਫਰੀਕਾ, ਨੈਰੋਬੀ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ।

ਉਹ 1934 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੰਦੂਕ ਖਰੀਦੀ। ਉਹ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਮੌਕਾ 1940 ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ। ਲੰਡਨ ਦੇ ਕੌਕਸਟਨ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੈਂਟਰਲ ਏਸ਼ੀਅਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕਲ ਡਾਇਰ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ।

ਬੰਦੂਕ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲੁਕਾਈ ਸੀ
ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੰਦੂਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲੁਕਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦੂਕ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਕੱਟਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲੁਕਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮੀਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੰਧ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੋਂ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਦੋ ਗੋਲੀਆਂ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਈਕਲ ਓ'ਡਾਇਰ ਦੀ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਭੱਜਿਆ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 4 ਜੂਨ 1940 ਨੂੰ ਉਸ 'ਤੇ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 31 ਜੁਲਾਈ 1940 ਨੂੰ ਪੈਂਟਨਵਿਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।