ભારતમાં રૂપિયો નામ કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવ્યું? જાણો તે ઐતિહાસિક નિર્ણયની સંપૂર્ણ કહાની

Rupee History: આપણે આપણા રોજિંદા જીવનમાં રૂપિયો શબ્દનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, ક્યારેક ખરીદી કરતી વખતે, ક્યારેક રૂપિયા ગણતી વખતે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આ ચલણને 'રૂપિયો' નામ કોણે આપ્યું? આનો જવાબ ભારતના એક શાસકની કહાનીમાં રહેલો છે, જેણે ફક્ત થોડા વર્ષો માટે શાસન કર્યું, પરંતુ તેની નીતિઓની અસર સદીઓ સુધી જોવા મળી. તે શાસકનું નામ 'શેર શાહ સુરી' હતું.

કોણ હતા શેર શાહ સુરી?
શેર શાહ સુરી એક અફઘાન શાસક હતા, જેમણે 1540થી 1545 સુધી ભારત પર શાસન કર્યું. તેમનું સાચું નામ ફરીદ ખાન હતું, પરંતુ એક વખત તેમણે એકલા જ હાથે સિંહનો સામનો કરીને તેને મારી નાખ્યો ત્યારથી તેમને શેર શાહનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમણે મુઘલોને હરાવ્યા અને ભારત પર પોતાનું શાસન સ્થાપિત કર્યું અને ખૂબ જ ટૂંકા સમયમાં મોટા વહીવટી સુધારા કર્યા.

રૂપિયા નામની શરૂઆત
શેર શાહ સૂરીએ તેમના શાસનકાળ દરમિયાન જે સૌથી મોટું આર્થિક પરિવર્તન કર્યું તે એક સચોટ, સ્થિર અને પ્રમાણભૂત ચલણ પ્રણાલીની શરૂઆત હતી. તેમણે એક ચાંદીનો સિક્કો બહાર પાડ્યો જેનું વજન લગભગ 178 ગ્રેન એટલે કે 11.53 ગ્રામ હતું. આ સિક્કાનું નામ રૂપિયા રાખવામાં આવ્યું. રૂપિયા શબ્દ સંસ્કૃત શબ્દ 'રૂપ્યાકમ્' પરથી લેવામાં આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે ચાંદીનો બનેલો. એટલે કે શરૂઆતમાં રૂપિયા ફક્ત ચાંદીનો સિક્કો હતો. આ સાથે શેર શાહે સોનાનો સિક્કો (મોહર) અને તાંબાનો સિક્કો (દામ) પણ ચલણમાં રજૂ કર્યો.

RBI પણ છે સંમત
ભારતીય રિઝર્વ બેન્ક (RBI)એ પણ તેની વેબસાઇટ પર 'રૂપિયા' નામકરણનો શ્રેય શેર શાહ સૂરીને આપ્યો છે. RBI અનુસાર શેર શાહ સૂરી દ્વારા શરૂ કરાયેલી ચલણ વ્યવસ્થા એટલી મજબૂત હતી કે, ત્યારબાદના મુઘલ શાસકોએ પણ તેને અપનાવી અને લાંબા સમય સુધી ચાલુ રાખી.

શા માટે જરૂરી હતો આ બદલાવ?
તે સમયે વિવિધ વિસ્તારોમાં વિવિધ પ્રકારના સિક્કાઓનો ઉપયોગ થતો હતો, જેનું વજન અને ધાતુનું પ્રમાણ અલગ-અલગ હતું. આના કારણે વેપાર અને કર વસૂલાતમાં સમસ્યાઓ ઉભી થઈ. શેર શાહે એક સમાન ચલણ રજૂ કરીને સમગ્ર સામ્રાજ્યમાં વેપાર અને વહીવટને સરળ બનાવ્યો. એટલું જ નહીં તેમણે રસ્તાઓનું નિર્માણ, ટપાલ વ્યવસ્થા અને ધર્મશાળાઓની સ્થાપના જેવા ઘણા કાર્યો પણ કર્યા, જેનાથી દેશમાં એકતા અને સ્થિરતા આવી.