પગાર આવવાની સાથે પર્સ 'ખાલી'? આ 50/30/20 જાદુઈ ફોર્મ્યુલા તમારા માટે છે 'સંજીવની બૂટી', અડધી દુનિયા કરે છે ફોલો

નવી દિલ્હીઃ પગાર સારો છે, પરંતુ મહિનાના અંતે ખિસ્સા ખાલી થઈ જાય છે. સમજાતું નથી કે પૈસા આવે છે, પરંતુ ક્યાં જતા રહે છે? શું આ વાત તમારા પર પણ લાગૂ પડે છે? જો હાં, તો વિશ્વાસ કરો, તમે માત્ર એકલા નથી. આપણામાંથી મોટા ભાગના લોકો પોતાના મહેનતની કમાણીને સારી રીતે મેનેજ ન કરી શકવાને કારણે પરેશાન રહે છે. પરંતુ જો તમને એક એવી જાદુઈ ફોર્મ્યુલા મળી જાય, જે ન માત્ર તમારી ચિંતા દૂર કરે, પરંતુ તમારા બધા શોખ પૂરા કરવા અને ભવિષ્યમાં પણ પૈસા બચાવવા માટે મદદ કરે. જી હાં, અમે વાત કરી રહ્યાં છીએ 50/30/20 બજેટ રૂલની, જેની દીવાની અડધી દુનિયા છે. આ કોઈ રોકેટ સાયન્સ નથી, પરંતુ પૈસા મેનેજ કરવાની એક સરળ રીત છે. આવો આજે આ મની મંત્રને સમજીએ અને આપણી નાણાકીય જિંદગીને પાટા પર લાવીએ.

આખરે શું છે આ 50/30/20 રૂલ? (What is the 50/30/20 Rule?)
50/30/20 નિયમને અમેરિકી સીનેટર એલિઝાબેથ વોરેને પોતાના પુસ્તક 'ઓલ યોર વર્થઃ ધ અલ્ટિમેટ લાઇફટાઇમ મની પ્લાન'માં લોકપ્રિય બનાવ્યો હતો. આ નિયમ તમારી ટેક્સની આવક બાદ  (Net Income કે Take-Home Salary) મુખ્ય શ્રેણીઓમાં વિભાજીત કરવાનું સૂચન કરે છે.

50%- જરૂરીયાત (Needs)

આ તે ખર્ચ છે જેના વગર તમારૂ જીવન પસાર કરવું મુશ્કેલ છે. તેમાં સામેલ છે

ઘર ભાડું અથવા હોમ લોન EMI

કરિયાણું

વીજળી, પાણી, ગેસ બિલ

મુસાફરી ખર્ચ (પરિવહન - પેટ્રોલ, જાહેર પરિવહન)

બાળકોની શાળા ફી

આવશ્યક દવાઓ અને આરોગ્ય વીમા પ્રિમીયમ

લોનની લઘુત્તમ ચુકવણી (જો કોઈ હોય તો)

આ પણ વાંચોઃ પર્સનલ લોન ભર્યા વગર વ્યક્તિનું મોત થાય તો બાકીની રકમ કોણ ચૂકવશે? જાણો નિયમ

30%- ઈચ્છાઓ (Wants)
આ તે ખર્ચ છે જે તમારા જીવનને સારૂ અને રસપ્રદ બનાવે છે, પરંતુ તેના વગર પણ કામ ચાલી શકે છે. તેમાં સામેલ છે

બહાર ખાવું, પીવું, મુસાફરી કરવી

ખરીદી (કપડાં, ગેજેટ્સ - જે કંઈ પણ અનાવશ્યક હોય)

મનોરંજન (મૂવીઝ, કોન્સર્ટ, OTT સબ્સ્ક્રિપ્શન્સ)

શોખ અને જીમ સભ્યપદ

વેકેશન પર જાઓ

20% બચત અને રોકાણ / લોન ચુકવણી (Savings, Investments / Debt Repayment)

તમારા નાણાકીય ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવા માટે આ ભાગ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. આમાં શામેલ છે.

ઇમરજન્સી ફંડ બનાવવું

મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં SIP (સિસ્ટેમેટિક ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્લાન)

પીપીએફ, એફડી, આરડી જેવી બચત યોજનાઓ

શેરબજારમાં રોકાણ (જો તમને ખબર હોય તો)

નિવૃત્તિ આયોજન (NPS વગેરે)

ક્રેડિટ કાર્ડ બિલ અથવા પર્સનલ લોન ઝડપથી ચૂકવવી (લઘુત્તમ ચુકવણી કરતાં વધુ)

આ પણ વાંચોઃ 1 રૂપિયો ખર્ચ કર્યા વગર PPF પર દર વર્ષે કમાઈ શકો છો ₹2,88,842 નું વ્યાજ, જાણો

કેમ છે 50/30/20 રૂલ આટલો પોપુલર? (Why is this Rule so Popular?)
આ નિયમની લોકપ્રિયતાના ઘણા કારણ છે

સરળતા (Simplicity):
તેને સમજવો અને લાગૂ કરવો ખૂબ સરળ છે. તેમાં કોઈ જટિલ હિસાબ નથી.

લચીલાપન (Flexibility):
આ દરેક વ્યક્તિની આવક અને જીવનશૈલી અનુસાર થોડો બદલી શકાય છે.

સંતુલન (Balanced Approach):
આ તમારી જરૂરીયાત પૂરી કરવા, શોખ પૂરા કરવા અને ભવિષ્ય માટે બચત કરવા, ત્રણેય વચ્ચે એક સંતુલન બનાવવામાં મદદ કર છે.

કાર્યવાહી યોગ્ય (Actionable):
આ માત્ર એક થિયરી નથી, પરંતુ તમને તત્કાલ એક્શન લેવા માટે પ્રેરિત કરે છે.

માનસિક શાંતિ (Mental Peace):
જ્યારે તમને ખબર છે કે તમારા પૈસા સાચી જગ્યાએ જઈ રહ્યાં છે તો નાણાકીય તણાવ ઓછો રહે છે.

આ પણ વાંચોઃ મારો પગાર 50 હજાર રૂપિયા છે... ઘર ખરીદું કે કે ભાડે રહું? તમે પણ જાણી લો....

50/30/20 નિયમ કેવી રીતે અમલમાં મૂકવો? 

તેને અપનાવવું ખૂબ જ સરળ છે. ફક્ત આ પગલાં અનુસરો.

પગલું 1: તમારી ચોખ્ખી આવક શોધો

સૌ પ્રથમ, જાણો કે ટેક્સ અને અન્ય કપાત પછી તમને દર મહિને કેટલો પગાર મળે છે.

પગલું 2: તમારા ખર્ચાઓને ટ્રેક કરો અને તેનું વિતરણ કરો

ઓછામાં ઓછા એક મહિના માટે તમારા બધા ખર્ચાઓ કાળજીપૂર્વક ટ્રૅક કરો. પછી તેમને 50% (જરૂરિયાતો), 30% (ઇચ્છાઓ) અને 20% (બચત/દેવું) ની શ્રેણીઓમાં વિભાજીત કરો. આ માટે તમે ડાયરી, એક્સેલ શીટ અથવા બજેટિંગ એપ્સનો ઉપયોગ કરી શકો છો.

પગલું 3: વિશ્લેષણ કરો અને ગોઠવો

હવે જુઓ કે તમારા વર્તમાન ખર્ચ આ શ્રેણીઓમાં બંધબેસે છે કે નહીં.

શું તમારી જરૂરિયાતો 50% થી વધુ છે? તો ચાલો જોઈએ કે ક્યાં કાપ મૂકી શકાય છે.

શું 30% થી વધુ રકમ ઇચ્છાઓ પાછળ ખર્ચવામાં આવી રહી છે? તો કેટલાક શોખ ઘટાડવાનો અથવા સસ્તા વિકલ્પો શોધવાનો વિચાર કરો.

શું તમે 20% બચાવી શકો છો? જો નહીં, તો અન્ય શ્રેણીઓમાં ઘટાડો કરીને તેની ભરપાઈ કરવાનો પ્રયાસ કરો.

આ પણ વાંચોઃ જન્મની સાથે દીકરીના નામથી અહીં શરૂ કરો રોકાણ, 21 વર્ષમાં બની જશે ₹69,27,578 ની માલિક

આવો ઉદાહરણથી સમજીએ (Example Calculation)
માની લો તમારી મહિનાની નેટ સેલેરી (Take-Home Salary) 50,000 રૂપિયા છે. તો 50/30/20 નિયમ અનુસાર તમારૂ બજેટ આ રીતે દેખાશે.

શ્રેણી	ટકાવારી	રકમ (₹)	ઉદાહરણ
જરૂરીયાત (Needs)	50%	25,000	ભાડું/EMI, રેશન, બિલ, ટ્રાન્સપોર્ટ, બાળકોની ફી
ઈચ્છાઓ (Wants)	30%	15,000	બહાર ખાવું, મુસાફરી કરવી, ખરીદી કરવી, મનોરંજન, જીમ
બચત/રોકાણ	20%	10,000	ઇમરજન્સી ફંડ, SIP, PPF, લોનનો વધારાનો EMI
કુલ	100%	50,000

આ માત્ર એક ઉદાહરણ છે. તમારી પ્રાથમિકતાઓ અને જીવનશૈલી અનુસાર આ શ્રેણીઓ અનુસાર શ્રેણીઓની અંદર ખર્ચ બદલી શકો છો.

સફળતા માટે કેટલીક ખાસ ટિપ્સ (Tips for Success)
પ્રમાણિક બનો:
તમારા ખર્ચાઓને યોગ્ય શ્રેણીમાં મૂકવામાં પ્રમાણિક બનો. "ઇચ્છા" ને "જરૂર" કહીને તમારી જાતને મૂર્ખ ન બનાવો.

નિયમિત સમીક્ષાઓ:
દર મહિને તમારા બજેટની સમીક્ષા કરો અને જરૂર મુજબ ફેરફારો કરો.

સ્વચાલિત બચત:
તમારો પગાર મળતાંની સાથે જ, એક એવી સિસ્ટમ બનાવો કે જેનાથી 20% રકમ આપમેળે અલગ બચત ખાતા અથવા SIP માં ટ્રાન્સફર થઈ જાય. "પહેલા બચાવો, પછી ખર્ચ કરો" ના નિયમનું પાલન કરો.

નાના ફેરફારોથી શરૂઆત કરો:
જો તમારા વર્તમાન ખર્ચ આ નિયમથી ખૂબ જ અલગ છે, તો ગભરાશો નહીં. ધીમે ધીમે નાના ફેરફારો કરો.

લક્ષ્યો નક્કી કરો:
તમારી બચત અને રોકાણો માટે સ્પષ્ટ લક્ષ્યો નક્કી કરો (દા.ત. ઇમરજન્સી ફંડ, ઘર ખરીદવું, નિવૃત્તિ). આ તમને પ્રેરણા આપશે.

શું આ નિયમ બધા માટે છે? (Is this Rule for Everyone?)
50/30/20 નિયમ એક ઉત્તમ શરૂઆત છે અને મોટાભાગના લોકો માટે કામ કરે છે. જોકે, કેટલીક પરિસ્થિતિઓમાં તેને બદલવાની જરૂર પડી શકે છે.

ઓછી આવક ધરાવતા લોકો:
જેમની આવક ખૂબ ઓછી છે, તેમના ખર્ચના 50% થી વધુ ફક્ત જરૂરિયાતો પર જ ખર્ચ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમણે પોતાની ઈચ્છાઓ ઓછી કરવી જોઈએ અને બચત પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ.

ઊંચા દેવાવાળા લોકો:
જો તમારી પાસે ઘણું દેવું હોય (ખાસ કરીને ઊંચા વ્યાજ દર ધરાવતું હોય), તો તમારે દેવું ચૂકવવા માટે 20% થી વધુ ખર્ચ કરવો પડી શકે છે.

ઉચ્ચ આવક ધરાવતા લોકો:
ખૂબ ઊંચી આવક ધરાવતા લોકો સરળતાથી બચત કરી શકે છે અને 20% થી વધુ રોકાણ કરી શકે છે.

આ નિયમ એક માર્ગદર્શિકા છે, પથ્થર પર અંકિત નથી. તમે તમારી નાણાકીય પરિસ્થિતિ અને લક્ષ્યો અનુસાર તેમાં કેટલાક ફેરફારો કરી શકો છો.

આખરે એક કામની વાત
50/30/20 બજેટ નિયમ તમારા નાણાકીય જીવનમાં શિસ્ત અને સ્પષ્ટતા લાવવાનો એક શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. તે તમને તમારા પૈસાનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરવાનું શીખવે છે, પરંતુ તમારા નાણાકીય લક્ષ્યોને ઝડપથી પ્રાપ્ત કરવામાં પણ મદદ કરે છે. શરૂઆતમાં થોડી મહેનત કરવી પડી શકે છે, પરંતુ એકવાર તમે તેને આદત બનાવી લો, પછી તમે જોશો કે પૈસા તમારા ખિસ્સામાં કેવી રીતે રહેવા લાગે છે, તમારા શોખ પૂરા થઈ રહ્યા છે અને તમારું ભવિષ્ય પણ સુરક્ષિત થઈ રહ્યું છે. તો પછી રાહ શેની જુઓ છો? આજે જ આ 'મની મંત્ર' અપનાવો અને તમારા નાણાકીય જીવનને સરળ અને સમૃદ્ધ બનાવો.

(Disclaimer: આ લેખ માત્ર જાણકારી અને શૈક્ષણિક ઉદ્દેશ્ય માટે છે. આ નાણાકીય સલાહનો વિકલ્પ નથી. કોઈપણ રોકાણ કે નાણાકીય નિર્યમ પહેલા એક યોગ્ય નાણાકીય સલાહકાર સાથે ચર્ચા કરો).